Najlepsze temperatury druku 3D dla popularnych filamentów (PLA, TPU, ABS, PETG, Nylon, HIPS, ASA, PC)

14 kwietnia, 2025

Każdy filament do druku 3D wymaga odpowiedniej temperatury druku, aby uzyskać najlepsze rezultaty. Dobór właściwej temperatury dyszy (hotendu) i stołu jest kluczowy dla jakości wydruku – wpływa na adhezję warstw, wytrzymałość modelu oraz brak defektów takich jak nitkowanie czy wypaczanie.

Poniżej przedstawiamy najpopularniejsze materiały do druku FDM i ich zalecane temperatury, charakterystykę oraz wskazówki dotyczące ustawień (chłodzenia, retrakcji, adhezji, prędkości). Omawiamy też możliwe problemy, gdy temperatura jest ustawiona nieprawidłowo (zbyt niska lub zbyt wysoka). Artykuł został podzielony na sekcje dla każdego filamentu, z czytelnymi nagłówkami, aby ułatwić znalezienie potrzebnych informacji.

PLA

Zalecane temperatury druku PLA (hotend i stół)

PLA jest najbardziej przyjaznym dla początkujących filamentem. Zalecana temperatura dyszy to około 200°C (typowy zakres: 190–220°C w zależności od producenta filamentu). Stół podgrzewany nie jest konieczny, ale około 50–60°C na stole znacząco poprawia przyczepność pierwszej warstwy. Niektóre odmiany PLA (np. PLA+) mogą wymagać nieco wyższej temperatury, np. bliżej 210–220°C. Zawsze warto sprawdzić zalecenia producenta na szpuli.

Charakterystyka PLA

PLA (polilaktyd) to biodegradowalny polimer pozyskiwany z roślin. Cechuje go bardzo łatwy druk – ma niski skurcz przy stygnięciu, więc praktycznie nie występuje wypaczanie wydruków. Wydruki z PLA mają dobrą sztywność i jakość powierzchni, jednak materiał ten jest dość kruchy i ma niską odporność na temperaturę (powyżej ~60°C wydruki z PLA mogą się odkształcać). PLA jest dostępny w ogromnej gamie kolorów i wariantów (np. z domieszkami drewna, metalu, włókien węglowych), co czyni go wszechstronnym wyborem dla prototypów, figurek i dekoracji.

Wskazówki druku PLA (chłodzenie, retrakcja, adhezja, prędkość)

Chłodzenie: PLA lubi silne chłodzenie. Zaleca się użycie wentylatora już od drugiej warstwy (100% mocy dla małych detali), co pomaga utwardzić filament i zachować ostre szczegóły. Pierwszą warstwę można drukować bez chłodzenia, aby poprawić przyczepność do stołu.
Retrakcja: Standardowe ustawienia retrakcji sprawdzają się dobrze. Dla ekstrudera Bowden zwykle 4–6 mm, dla bezpośredniego (direct) ~1 mm przy prędkości ok. 25–40 mm/s. Zbyt wysoka retrakcja może powodować zatory, ale PLA rzadko sprawia problemy z nitkowaniem przy umiarkowanej temperaturze.
Adhezja do stołu: PLA przykleja się łatwo do wielu powierzchni. Można drukować na niepodgrzewanym stole pokrytym niebieską taśmą malarską lub używać podgrzewanego stołu (50–60°C) z nakładką (szkło, PEI) i ewentualnie klejem w sztyfcie. Brim nie jest zwykle potrzebny (niski skurcz), choć dla bardzo wysokich lub drobnych modeli może pomóc.
Prędkość druku: PLA pozwala na stosunkowo wysokie prędkości druku. Typowo drukuje się go w zakresie 40–60 mm/s, ale na wydajnych drukarkach można osiągać nawet 80–100 mm/s. Dla lepszej jakości powierzchni warto zmniejszyć prędkość przy skomplikowanych szczegółach.

Problemy przy nieodpowiedniej temperaturze PLA

Zbyt niska temperatura: Jeśli dysza jest za chłodna (np. poniżej 180°C), PLA może nie topić się dostatecznie. Objawia się to niedolaniem warstw, słabym łączeniem warstw (kruchość, pękanie wydruku przy zginaniu) oraz możliwym zapychaniem się dyszy przez zalegający, niedostatecznie stopiony filament.
Zbyt wysoka temperatura: Przy zbyt gorącej dyszy (powyżej ~220–230°C) PLA staje się zbyt płynne – może wystąpić nitkowanie (cienkie “włoski” między elementami modelu), nadmierne wypływanie materiału i gorsza jakość drobnych detali (rozmycie krawędzi). Bardzo wysoka temperatura może także powodować degradację PLA (ciemnienie, przypalony zapach) i osadzanie się spieczonego filamentu w dyszy.

TPU

Zalecane temperatury druku TPU (hotend i stół)

TPU to elastyczny filament (poliuretan termoplastyczny) używany do drukowania giętkich części. Wymaga on umiarkowanej temperatury druku: zazwyczaj 210–230°C na dyszy (czasem nawet do 240°C dla twardszych odmian TPU) oraz około 50°C na stole. Niektóre miękkie TPU dobrze drukują się nawet bez podgrzewanego stołu, ale lekkie podgrzanie ~50°C poprawia przyczepność. Ważne jest także utrzymanie niezbyt wysokiej prędkości druku przy TPU (o czym niżej).

Charakterystyka TPU

Wydruki z TPU są gumowate i bardzo elastyczne (giętkość zależy od twardości Shore’a filamentu). TPU ma wysoką odporność na udar (trudno go złamać – raczej się ugina niż pęka). Ten filament nie kurczy się przy stygnięciu jak ABS, więc wypaczanie praktycznie nie występuje. Drukowanie TPU jest jednak trudniejsze mechanicznie: przez swoją miękkość filament może się wyginać i blokować w ekstruderze, szczególnie w systemach Bowden. Dlatego preferowane są drukarki z bezpośrednim ekstruderem dla TPU oraz ograniczenie prędkości druku. TPU jest też wrażliwy na wilgoć (warto przechowywać go w suchym miejscu, by uniknąć pęcherzyków pary podczas druku).

Wskazówki druku TPU (chłodzenie, retrakcja, adhezja, prędkość)

Chłodzenie: Umiarkowane lub minimalne. Zbyt mocny nawiew może utrudnić łączenie warstw w TPU, dlatego często drukuje się go z wyłączonym wentylatorem lub niewielkim chłodzeniem (np. 20%) tylko na mostach. Pierwsze warstwy zdecydowanie bez chłodzenia, by model dobrze związał się z podłożem.
Retrakcja: Bardzo ostrożna retrakcja. TPU jest podatny na zatykanie dyszy przy agresywnej retrakcji – filament rozciąga się jak guma i może zablokować dopływ. Zaleca się małe wartości retrakcji (np. 2 mm lub mniej, a nawet 0 mm przy problemach) i niską prędkość cofania. Lepszą metodą ograniczania nitkowania w TPU jest obniżenie temperatury i poprawa ustawień ścieżek ruchu (coasting, wipe).
Adhezja do stołu: TPU dobrze przywiera do podłoża, często aż za dobrze na niektórych powierzchniach. Stół ~50°C i czysta powierzchnia (np. PEI lub szkło z klejem) zapewniają pewną adhezję. Dla pewności, przy wąskich elementach, można użyć brimu. Ważne jest powolne drukowanie pierwszej warstwy i odpowiednie dociśnięcie filamentu (lekko mniejszy odstęp dyszy od stołu) – poprawi to kontakt TPU ze stołem.
Prędkość druku: Powoli! TPU wymaga znacznie mniejszych prędkości druku niż filamenty sztywne. Zaleca się druk w zakresie 15–30 mm/s. Wolniejsze ekstruzje zapobiegają „wystrzeliwaniu” filamentu z ekstrudera i zapewniają, że materiał zdąży się osadzić tam, gdzie powinien. Zbyt szybki ruch może powodować nieregularne wytłaczanie (skoki, brak wytłoku) z uwagi na rozciąganie się i kompresję filamentu w podajniku.

Problemy przy nieodpowiedniej temperaturze TPU

Zbyt niska temperatura: TPU jest materiałem wymagającym odpowiedniego stopienia – w zbyt niskiej temperaturze objawia się to brakiem ekstruzji lub przerywanym ekstruzowaniem. Warstwy mogą się nie łączyć (wypadające, kruche fragmenty wydruku), a filament może blokować się w dyszy. Jeśli słychać „strzelanie” filamentu w dyszy, może to oznaczać obecność wilgoci lub niedogrzanie materiału.
Zbyt wysoka temperatura: Nadmiernie wysoka temperatura dyszy powoduje, że TPU staje się zbyt rzadki i mocno się nitkuje. Mogą pojawić się gluty i „ciągnięcie nitek” między częściami modelu. Bardzo miękkie detale mogą stracić kształt (rozpływać się), bo materiał nie nadąża zastygać. W skrajnych przypadkach zbyt wysoka temperatura może także prowadzić do przypalenia TPU (ciemne, przypalone drobinki na wydruku) oraz zwiększa ryzyko zatykania dyszy przez rozkładający się filament.

ABS

Zalecane temperatury druku ABS (hotend i stół)

ABS wymaga wyższej temperatury druku i stabilnych warunków otoczenia. Zalecana temperatura dyszy to około 230°C (typowy zakres 220–250°C, czasem do 260°C). Konieczny jest podgrzewany stół ~100°C (90–110°C) – bez gorącego stołu ABS będzie się odklejać i wypaczać. Dla dużych wydruków z ABS rekomendowana jest także zamknięta komora utrzymująca ciepło (temperatura otoczenia rzędu 35–50°C ograniczy ryzyko pękania warstw).

Charakterystyka ABS

ABS (akrylonitryl-butadien-styren) to popularny filament techniczny o wysokiej wytrzymałości. Wydruki z ABS są trwałe, dość odporne na uderzenia i wytrzymują wyższe temperatury (do ok. 80–90°C) niż te z PLA. Materiał ten jest jednak trudniejszy w druku – ma duży skurcz termiczny, co skutkuje skłonnością do wypaczania (warstwy mogą odkształcać się i odklejać od stołu podczas stygnięcia). Drukowanie ABS wydziela specyficzny, ostry zapach i opary, które są uważane za niezdrowe (drukuj w wentylowanym pomieszczeniu!). Zaletą ABS jest możliwość obróbki wydruków – można go szlifować, wiercić, a także wygładzać parami acetonu, uzyskując gładką powierzchnię. ABS jest dostępny w wielu kolorach; istnieją też jego modyfikacje o niższym skurczu lub wzmocnione (np. ABS z dodatkiem poliwęglanu).

Wskazówki druku ABS (chłodzenie, retrakcja, adhezja, prędkość)

Chłodzenie: Wentylator najlepiej wyłączyć. Chłodzenie wydruku ABS zazwyczaj przynosi więcej szkody niż pożytku – gwałtowne schłodzenie powoduje skurcz i pękanie warstw. Jeśli musisz chłodzić drobne detale, rób to minimalnie. Cały wydruk trzymaj w możliwie stałej, wysokiej temperaturze otoczenia (obudowa drukarki).
Retrakcja: Ustawienia retrakcji mogą pozostać standardowe (podobne jak dla PLA). ABS może delikatnie nitkować przy bardzo wysokiej temperaturze, ale ogólnie retrakcja ~5 mm (Bowden) / ~1 mm (direct) z prędkością ~40 mm/s powinna wystarczyć. Ważniejsze jest zapobieganie wyciekom poprzez odpowiednią temperaturę i ewentualnie ustawienia opóźnienia wycofania (coasting).
Adhezja do stołu: Bardzo ważna jest dobra przyczepność i brak skoków temperatury stołu. Stół należy nagrzać do ok. 100°C i utrzymywać tę temperaturę przez cały proces. Warto użyć brimu lub raftu przy większych modelach, by zwiększyć powierzchnię kontaktu z podłożem i przeciwdziałać podwijaniu rogów. Jako podłoże dobrze sprawdza się tafla szkła pokryta sokiem ABS (roztwór ABS w acetonie) lub taśma kaptonowa. Platformy adhezyjne jak PEI też działają, ale trzeba uważać przy zdejmowaniu – ABS mocno do nich przylega.
Prędkość druku: Drukowanie ABS zazwyczaj odbywa się z umiarkowaną prędkością rzędu 30–60 mm/s. Zbyt szybki druk może pogorszyć przyczepność między warstwami (filament może nie zdążyć wystarczająco rozgrzać poprzedniej warstwy). Czasem wręcz dla trudnych dużych modeli stosuje się bardzo wolne pierwsze warstwy, aby maksymalnie poprawić przyczepność i ograniczyć powstawanie naprężeń.

Problemy przy nieodpowiedniej temperaturze ABS

Zbyt niska temperatura: Jeśli dysza nie osiąga wymaganych ~230°C, warstwy ABS nie będą się dobrze scalać – pojawi się rozwarstwianie wydruku (pękające, łatwo odłamujące się warstwy). Niedogrzany ABS trudniej też wypływa z dyszy (ryzyko zapychania) i może tworzyć matową, słabą spoinę z poprzednią warstwą. Ponadto zbyt chłodny stół (poniżej ~90°C) spowoduje odklejanie się modelu i silne wypaczenie podstawy wydruku.
Zbyt wysoka temperatura: Przy ekstremalnie gorącej dyszy (powyżej ~260°C) ABS zacznie się degradować – wydruk może mieć bąbelki, okopcenia lub przebarwienia. Już przy nieco zawyżonej temperaturze zauważysz nitki i „syf” na modelu spowodowane nadmiernym wypływem i spalaniem mikroskopijnych ilości plastiku. Zbyt gorący stół (powyżej 110°C) nie jest zwykle problemem dla ABS, ale może sprawić, że dolne warstwy będą zbyt miękkie (lekko rozpłaszczone).

PETG

Zalecane temperatury druku PETG (hotend i stół)

PETG to filament łączący cechy PLA i ABS – wymaga umiarkowanie wysokiej temperatury dyszy, zwykle ok. 240°C (zakres 220–250°C). Dla stołu zaleca się 70–80°C (choć drobne elementy z PETG czasem udaje się drukować na chłodniejszym, ~50°C, lub nawet na zimnym podłożu z taśmą – jednak ogólnie 70°C zapewnia lepszą adhezję). PETG nie potrzebuje zamkniętej komory; dobrze radzi sobie w temperaturze pokojowej, bo jego skurcz przy stygnięciu jest niewielki.

Charakterystyka PETG

PETG (modyfikowany glikolem politereftalan etylenu) jest wytrzymały, lekko elastyczny i odporny chemicznie. Wydruki z PETG są mniej kruche niż PLA i bardziej odporne na temperaturę (do ok. 70–80°C). Materiał ten jest stosunkowo łatwy w druku, chociaż ma tendencję do nitkowania i tworzenia drobnych włosków/wycieków, zwłaszcza przy wyższych temperaturach. PETG chłonie wilgoć z powietrza (jest higroskopijny), co nasila nitkowanie – przed drukiem warto go wysuszyć. W porównaniu do ABS, PETG rzadko się wypacza i nie wydziela intensywnych oparów, zatem jest przyjaźniejszy w użyciu w domu. Dostępny jest w wielu kolorach (często półprzezroczystych) i bywa używany do części użytkowych, obudów, uchwytów itp.

Wskazówki druku PETG (chłodzenie, retrakcja, adhezja, prędkość)

Chłodzenie: Umiarkowane chłodzenie – zwykle mniej niż dla PLA. Pierwsze warstwy drukuj bez wentylatora, aby zapewnić maksymalne połączenie z podłożem. Następnie można włączyć delikatny nadmuch (ok. 30–50%). Zbyt silne chłodzenie może osłabić wiązanie między warstwami i zwiększyć ryzyko pęknięć przy obciążeniu.
Retrakcja: PETG jest lepki, dlatego ustawienia retrakcji wymagają finezji. Zaleca się nieco krótszą retrakcję niż dla PLA, by uniknąć zatorów (np. zmniejszyć o ~20%). Przykładowo 3–5 mm dla Bowdena, ~1 mm dla extrudera direct. Retrakcję można też nieco spowolnić, aby filament nie cofał się raptownie (to zmniejsza ryzyko zassania gorącego, lepkiego PETG do zimniejszych partii hotendu).
Adhezja do stołu: PETG mocno przylega do podłoża – wręcz tak mocno, że potrafi uszkodzić powierzchnię (np. zdarza się zrywanie fragmentów szkła lub PEI). Dlatego często stosuje się na stole warstwę separującą: np. klej w sztyfcie na powierzchni (ułatwia późniejsze zdjęcie wydruku). Stół grzany 70–80°C utrzymuje dobrą przyczepność aż do końca druku. Unikaj jednak zbyt wysokiej temperatury stołu, bo dolne warstwy mogą się zbyt rozlewać. Przy dużych modelach, jeśli wystąpi drobne podwijanie brzegów, użyj brimu – choć PETG na ogół nie ma poważnych problemów z warpingiem.
Prędkość druku: Średnia prędkość druku jest bezpieczna – np. 30–50 mm/s. PETG drukowany zbyt szybko może nie zdążyć poprawnie się ułożyć (zwłaszcza, że jest bardziej lejący niż PLA) i pojawią się defekty powierzchni lub niedolane miejsca przy nagłych zmianach kierunku. Z kolei bardzo wolny druk może skutkować nadmiernym rozgrzewaniem się małych obszarów (bo dysza długo na nich przebywa) – dlatego balans jest wskazany. Zacznij od ~40 mm/s i dostosuj w razie potrzeby.

Problemy przy nieodpowiedniej temperaturze PETG

Zbyt niska temperatura: Niedogrzany PETG będzie wypływał nierównomiernie – objawy to przerywana ekstruzja, słaba adhezja między warstwami (model może się rozwarstwiać przy wyginaniu lub pękać pod obciążeniem). Powierzchnia wydruku stanie się szorstka, a detale mogą się kruszyć przy próbie ich montażu. Jeśli temperatura dyszy jest zbyt niska, filament może też utknąć w hotendzie wskutek niewystarczającego upłynnienia.
Zbyt wysoka temperatura: Przegrzanie PETG skutkuje silnym nitkowaniem i powstawaniem drobnych wypukłości (blobów) na powierzchni modelu. Przez zbyt rzadki filament drobne szczegóły mogą wyjść rozmyte, a cienkie elementy – zbyt miękkie. Bardzo wysoka temperatura może też powodować żółknięcie przezroczystego/naturalnego PETG oraz zwiększać degradację chemiczną (powstają wtedy gazy powodujące bąbelki w wydruku). W skrajnych przypadkach dysza zapchana przepalonym PETG wymaga czyszczenia (np. metodą „cold pull”).

Nylon (PA)

Zalecane temperatury druku Nylon (PA) (hotend i stół)

Nylon (poliamid) to filament inżynierski o wysokiej wytrzymałości, ale wymagający. Standardowe temperatury druku to okolice 250°C na dyszy (w zależności od typu: PA6, PA66 zwykle 250–270°C, PA12 nieco niżej ~240–260°C). Stół należy rozgrzać do 80–100°C. Nylon koniecznie drukujemy w zamkniętej komorze lub przynajmniej przy osłoniętej drukarce – nawet bardziej niż ABS, ten materiał potrzebuje utrzymania wysokiej temperatury otoczenia, by zapobiec nadmiernemu skurczowi i odklejaniu warstw.

Charakterystyka Nylonu

Wydruki nylonowe cechują się bardzo wysoką wytrzymałością mechaniczną i sporą elastycznością (potrafią się odgiąć zamiast złamać). Nylon ma również niski współczynnik tarcia, co czyni go idealnym na części ruchome, ślizgi, koła zębate. Jednak druk z nylonu jest trudny: materiał ten silnie pochłania wilgoć z powietrza – wilgotny filament strzela w dyszy (para wodna) i daje porowaty, kruchy wydruk. Dlatego nylon przed drukiem powinien być suchy (przechowywanie w sucharku lub suszenie w piekarniku). Ponadto nylon ma znaczny skurcz przy stygnięciu, co skutkuje wypaczaniem i odrywaniem od stołu, jeśli nie zadbamy o wysoką temperaturę otoczenia i bardzo dobrą adhezję. Filament nylonowy występuje często w naturalnym, mlecznobiałym kolorze (barwienie go może wpływać na właściwości).

Wskazówki druku Nylon (chłodzenie, retrakcja, adhezja, prędkość)

Chłodzenie: Nie używaj chłodzenia (0% wentylatora). Nylon, podobnie jak ABS, wymaga powolnego stygnięcia – chłodzenie spowoduje natychmiastowe skurczenie się warstwy i prawie gwarantowane rozwarstwienie wydruku. Jeśli drukujesz drobne elementy nylonowe, lepiej drukuj obok „dumy” (dodatkowej kolumny pomocniczej), aby warstwa miała czas zastygnąć poprzez sam kontakt z powietrzem w wysokiej temperaturze, zamiast używania wentylatora.
Retrakcja: Nylon może nitkować, więc retrakcja jest potrzebna, ale ostrożnie dobrana. Zaleca się średnie wartości retrakcji – podobne do ABS (ok. 4–5 mm Bowden / 1 mm direct) przy niezbyt dużej prędkości. Zbyt duża retrakcja przy wilgotnym nylonie może zaciągnąć wodę w chłodniejsze rejony głowicy i powodować pęcherzyki, więc kluczowe jest tu utrzymanie suchości filamentu.
Adhezja do stołu: Wyzwanie przy nylonie – wymaga on bardzo dobrej przyczepności, bo inaczej model się podwinie. Stół ustaw na 90–100°C i użyj środka adhezyjnego: popularny jest klej PVA (np. klej w sztyfcie) na szybie lub specjalne folie/nakładki przeznaczone do nylonu. Niektórzy drukują nylon na powierzchni z tworzywa Garolite (laminat szklano-epoksydowy) lub taśmie kaptonowej – te materiały sprzyjają adhezji nylonu. Warto dodać brim wokół modelu, szczególnie przy dużych wydrukach, aby zapobiec odkształcaniu brzegów.
Prędkość druku: Umiarkowana lub wolna. Nylon najlepiej drukować niezbyt szybko, np. 30–40 mm/s. Zapewnia to dokładne stopienie filamentu i związanie z poprzednią warstwą. Zbyt szybki druk może skutkować niedogrzaniem nakładanej ścieżki (mimo wysokiej temperatury dyszy filament może nie zdążyć przekazać ciepła poprzedniej warstwie) – co osłabi połączenie warstw. Pamiętaj, by także nie przegrzewać małych elementów – w razie potrzeby zrób przerwy lub drukuj kilka obiektów na raz, by każda warstwa miała chwilę na uformowanie się.

Problemy przy nieodpowiedniej temperaturze Nylonu

Zbyt niska temperatura: Niedostatecznie wysoka temperatura dyszy (np. poniżej 230°C) spowoduje bardzo słabe zespolenie warstw – wydruk z nylonu może dosłownie rozsypywać się w rękach, warstwa po warstwie. Filament będzie też stawiał opór w dyszy, co objawia się przeskakiwaniem extrudera i brakującymi fragmentami w modelu. Ponadto, bez gorącego stołu i komory, nylon prawie na pewno się odkształci – narożniki oderwą się od stołu już po kilku warstwach.
Zbyt wysoka temperatura: Nylon drukowany zbyt gorąco zacznie się rozkładać. Objawy to zmiana koloru (żółknięcie, potem brązowienie), zwiększone opary o nieprzyjemnym zapachu i pojawianie się pęcherzyków/guzków na powierzchni (gazy powstałe z rozkładu uwięzione w plastiku). Taki wydruk traci właściwości wytrzymałościowe. Również nadmierna temperatura może nasilać nitkowanie – nylon staje się wtedy bardzo rzadki i ciągnie nitki przy każdym ruchu jałowym głowicy. Jeśli zauważasz ciągłe nitki mimo poprawnej retrakcji, spróbuj nieco obniżyć temperaturę.

HIPS

Zalecane temperatury druku HIPS (hotend i stół)

HIPS (High Impact Polystyrene – polistyren wysokoudarowy) jest często używany jako materiał podporowy dla ABS, ale można z niego drukować także samodzielne modele. Wymagane temperatury są zbliżone do ABS: około 240°C na dyszy (zakres 230–245°C) oraz 90–110°C na stole. Zaleca się również drukowanie w zamkniętej komorze przy dużych wydrukach, aby ograniczyć skurcz termiczny.

Charakterystyka HIPS

HIPS ma właściwości mechaniczne podobne do ABS – wydruki są dość mocne, odporne na uderzenia, nieco elastyczne. Jednocześnie HIPS jest lżejszy (mniejsza gęstość) i odkształca się mniej przy schładzaniu niż ABS, dzięki czemu nieco łatwiej go drukować (choć nadal wymaga wysokiej temperatury). Unikalną cechą HIPS jest jego rozpuszczalność w limonenie – wykorzystuje się to przy druku dwugłowicowym: podpory z HIPS można rozpuścić, zostawiając główny model (np. z ABS) nietknięty. Sam HIPS ma mlecznobiały kolor w naturze, ale występuje też barwiony. Wydruki z HIPS można poddawać obróbce (klejenie, szlifowanie, malowanie). Podczas druku wydziela opary podobne do ABS, dlatego wskazana jest wentylacja.

Wskazówki druku HIPS (chłodzenie, retrakcja, adhezja, prędkość)

Chłodzenie: Podobnie jak przy ABS, lepiej unikać chłodzenia. HIPS utrzymuje dobrą udarność, jeśli stygnięcie jest powolne – użycie wentylatora może skutkować pękaniem warstw lub odklejaniem podpór. Drukując HIPS jako materiał podporowy wraz z ABS, wyłącz chłodzenie, by oba materiały chłodziły się równomiernie.
Retrakcja: Standardowa retrakcja jak dla ABS będzie odpowiednia. HIPS potrafi delikatnie nitkować przy dłuższych przeskokach, więc warto zachować retrakcję ~5 mm (Bowden) / ~1 mm (direct) i prędkość ~40 mm/s. Jeśli zauważysz artefakty na modelu z ABS przy użyciu HIPS jako podpory, skoryguj ustawienia tak, by retrakcja nie powodowała „wypluwania” HIPS na model główny.
Adhezja do stołu: Stabilna, wysoka temperatura stołu (około 100°C) jest kluczem przy HIPS. Użyj podobnych metod jak dla ABS: czyste szkło z klejem w sztyfcie, taśma kaptonowa lub arkusz PEI nałożony na stół. Brim jest zalecany przy większych wydrukach, aby zapobiec podwijaniu brzegów. Pamiętaj, że HIPS współpracuje z ABS – jeśli drukujesz model z ABS i podpory z HIPS, upewnij się, że oba dobrze trzymają się stołu (brim może połączyć materiał ABS i HIPS na pierwszej warstwie, zwiększając ogólną adhezję).
Prędkość druku: Umiarkowana prędkość rzędu 30–50 mm/s sprawdzi się w przypadku HIPS. Można drukować szybciej drobne elementy, bo HIPS ma nieco mniejszy skurcz niż ABS, ale ogólnie zachowuj ostrożność – zbyt szybki druk dużego obiektu z HIPS może skutkować odkształceniami podobnymi jak w ABS. Dla modeli z drobnymi detalami lepiej zwolnić, aby zapewnić ich poprawne uformowanie.

Problemy przy nieodpowiedniej temperaturze HIPS

Zbyt niska temperatura: Za chłodny wydruk HIPS skutkuje słabym połączeniem warstw i pękaniem modelu pod wpływem naprężeń. Objawia się to odwarstwianiem kolejnych poziomów – podobnie jak w ABS. Również przy zbyt niskiej temperaturze stołu wydruk może zacząć się wypaczać i odrywać od powierzchni.
Zbyt wysoka temperatura: Gdy temperatura dyszy jest za wysoka, HIPS może zacząć się rozkładać – pojawią się brązowe przypalenia, dymienie. Już nieco powyżej optymalnego zakresu zaobserwujesz nitki i wycieki materiału, a drobne szczegóły mogą się zlewać. Wysoka temperatura stołu (>110°C) może spowodować, że najniższe warstwy HIPS będą zbyt miękkie i lekko zdeformowane (efekt „elephant foot”).

ASA

Zalecane temperatury druku ASA (hotend i stół)

ASA to filament o właściwościach zbliżonych do ABS, lecz ulepszony pod kątem odporności na warunki atmosferyczne. Zalecana temperatura dyszy wynosi około 250°C (zakres 240–260°C), a stołu ok. 100°C (90–110°C). Dla ASA również rekomendowana jest zamknięta komora z temperaturą podwyższoną (np. 40°C), ponieważ materiał ten, choć nieco mniej podatny na skurcz niż ABS, wciąż może pękać przy nagłych zmianach temperatury.

Charakterystyka ASA

ASA (akrylonitryl-styren-akryl) zachowuje wytrzymałość i udarność ABS, jednocześnie oferując wysoką odporność na promieniowanie UV i warunki pogodowe. Wydruki z ASA nie żółkną na słońcu i mogą być używane na zewnątrz (np. uchwyty, obudowy, dekoracje ogrodowe). Materiał ten ma wysoką stabilność wymiarową w niskich temperaturach – zachowuje udarność nawet poniżej zera. Pod względem druku ASA jest bardzo podobna do ABS: wymaga wysokiej temperatury, ma spory skurcz i wydziela opary. Pewną zaletą jest trochę mniejsza skłonność do wypaczania niż u ABS, jednak różnica nie jest ogromna – nadal zaleca się podobne środki ostrożności (obudowa, gorący stół). ASA jest dostępna w wielu kolorach, zwykle o matowym wykończeniu po druku.

Wskazówki druku ASA (chłodzenie, retrakcja, adhezja, prędkość)

Chłodzenie: Unikaj intensywnego chłodzenia – ASA, jak ABS, lubi utrzymywać ciepło. Zbyt mocny nawiew niemal gwarantuje rozwarstwienie (ASA szczególnie źle reaguje na chłodzenie – potrafi pękać nawet bardziej niż ABS przy złych warunkach). Zaleca się brak chłodzenia lub minimalny nadmuch jedynie na bardzo drobne mostki.
Retrakcja: Ustawienia retrakcji mogą być przeniesione z ABS. ASA nitkuje porównywalnie do ABS, więc standardowa retrakcja (ok. 5 mm / 1 mm) powinna zdać egzamin. Jeśli zauważysz defekty na powierzchni (pryszcze z materiału), rozważ zmniejszenie temperatury o parę stopni zamiast zwiększania retrakcji – ASA ma to do siebie, że nadmierna retrakcja plus silne chłodzenie mogą pogorszyć spójność warstw.
Adhezja do stołu: Przygotuj stół tak, jak pod ABS. Temperatura ~100°C, do tego klej lub inna pomoc adhezyjna (np. spray Dimafix, płynny sok z ASA/ABS). Brim jest wskazany przy dużych wydrukach. W przypadku ASA szczególnie ważna jest stała temperatura stołu – nie wyłączaj go zaraz po skończeniu druku, pozwól modelowi ostygnąć wraz ze stołem, to zminimalizuje naprężenia. Jeśli drukujesz w komorze, utrzymuj ją zamkniętą także podczas stygnięcia wydruku.
Prędkość druku: Umiarkowana, podobna do ABS. Zakres 30–60 mm/s jest typowy. ASA wymaga balansu między utrzymaniem ciepła (wolniejszy druk trochę pomaga, bo warstwa ma więcej czasu zanim kolejna ją schłodzi) a rozsądnym czasem druku. Przy bardzo dużych elementach czasem obniża się prędkość nawet do 20–30 mm/s, by wszystkie segmenty dobrze się dogrzały i zespoliły. Natomiast małe elementy można drukować szybciej niż ABS, bo ASA odrobinę mniej się wypacza – ale to wciąż materiał, który nagradza cierpliwość.

Problemy przy nieodpowiedniej temperaturze ASA

Zbyt niska temperatura: Objawia się podobnie jak w ABS: rozwarstwianie się wydruku, odklejanie krawędzi. ASA jest nieco bardziej wrażliwa na chłodniejsze otoczenie – niedogrzana wydrukowana warstwa może skurczyć się tak gwałtownie, że usłyszysz trzask (pękająca warstwa). Zbyt niska temperatura dyszy spowoduje słabe spojenie warstw i kruchość detalu.
Zbyt wysoka temperatura: ASA w za wysokiej temperaturze dyszy będzie mocno się nitkować i tworzyć opary. Może też dojść do degradacji polimeru – poznasz to po ostrym zapachu i ciemniejszych drobinkach w drukowanym tworzywie. Nadmiernie wysoka temperatura stołu (np. >110°C) może spowodować, że spód modelu będzie nadmiernie miękki i lekko zdeformowany (warto tego pilnować, bo ASA często drukuje się na gładkich płytach – późniejsze wyginanie takiej „przepieczonej” podstawy jest trudne).

PC (Poliwęglan)

Zalecane temperatury druku PC (hotend i stół)

Poliwęglan to wymagający filament, który potrzebuje bardzo wysokiej temperatury. Drukuj PC w temperaturze dyszy około 270°C (zakres 260–300°C – niektóre mieszanki poliwęglanu wymagają nawet 300°C, co oznacza konieczność posiadania all-metal hotendu). Stół grzej do 110°C (90–120°C w zależności od wielkości modelu i zaleceń producenta filamentu). Bezwzględnie zalecana jest zamknięta, ogrzewana komora – poliwęglan ma ogromny skurcz i bez utrzymania wysokiej temperatury otoczenia (np. 50–60°C) wydruk prawdopodobnie się nie uda.

Charakterystyka PC

PC (poliwęglan) to bardzo wytrzymały, twardy i odporny na wysokie temperatury plastik. Elementy z PC mogą pracować nawet powyżej 110°C (dla porównania ABS mięknie przy ~95°C). Poliwęglan jest też odporny na uderzenia – to materiał na szyby ochronne, gogle, elementy maszyn. W druku 3D oznacza to możliwość tworzenia funkcjonalnych części do zastosowań inżynierskich. Niestety, jest to filament trudny w użyciu: wymaga ekstremalnie wysokich temperatur, jest wrażliwy na wilgoć (musi być suchy), a podczas drukowania silnie się kurczy i wypacza. Bez grzanego stołu i komory wydruki z PC odklejają się i pękają. Filament PC bywa bezbarwny (o wysokiej przezroczystości), ale też dostępny w kolorach. Przy drukowaniu trzeba pamiętać o bezpieczeństwie – poliwęglan może wydzielać szkodliwe opary (zapewnij wentylację). Drukuje się go tylko na drukarkach przygotowanych do wysokich temperatur (wymagany hotend all-metal, brak teflonu w głowicy, bo ten degraduje powyżej 250°C).

Wskazówki druku PC (chłodzenie, retrakcja, adhezja, prędkość)

Chłodzenie: Nie używaj wentylatora. Poliwęglan wymaga powolnego stygnięcia w wysokiej temperaturze otoczenia. Jakiekolwiek chłodzenie grozi powstaniem pęknięć i odkształceń. Jeśli model zawiera duże mosty i musisz użyć chłodzenia, ustaw minimalny nadmuch (10–20%) i tylko w razie konieczności.
Retrakcja: PC, drukowany tak gorąco, będzie miał skłonność do wyciekania z dyszy przy ruchach jałowych. Retrakcja powinna być podobna do tej dla ABS, można ewentualnie nieco zwiększyć długość (np. do 6–7 mm przy Bowden) i prędkość (do ~50 mm/s), obserwując efekty. Uważaj jednak, by nie przesadzić – zbyt długa retrakcja w wysokiej temperaturze może zaciągnąć stopiony filament w zimniejsze partie hotendu i spowodować zator. Często zamiast bardzo dużej retrakcji pomaga tzw. „wipe” – cofnięcie i wytarcie końcówki dyszy o ostatnio drukowaną ścieżkę.
Adhezja do stołu: Maksymalna przyczepność jest wymagana. Stół ~110°C to podstawa, a do tego powierzchnia specjalnie przygotowana: wiele osób używa taśmy kaptonowej lub specjalnych preparatów (kleje, spraye) dedykowanych pod poliwęglan. Sprawdza się też druk na cienkiej płytce z poliwęglanu (PC) ułożonej na stole – model wtedy trzyma się „chemicznie” tej samej substancji. Koniecznie dodaj brim lub raft przy większych wydrukach z PC – bez tego krawędzie niemal na pewno się uniosą. Cały proces staraj się prowadzić w zamkniętej komorze; unikaj otwierania pokrywy do całkowitego ostygnięcia stołu, bo nagłe wychłodzenie odspoi wydruk.
Prędkość druku: Wolno i ostrożnie. Zalecane prędkości to 20–40 mm/s. Poliwęglan ze względu na wysoką lepkość i temperaturę wymaga, by dać mu czas na ułożenie każdej ścieżki. Zbyt szybki ruch głowicy może spowodować, że filament nie zdąży przylgnąć (szczególnie, jeśli krawędź zaczyna stygnąć – stąd ważna komora). Wolniejsze tempo pomaga też zminimalizować siły, które mogłyby odrywać model od stołu podczas gwałtownych ruchów.

Problemy przy nieodpowiedniej temperaturze PC

Zbyt niska temperatura: Przy temperaturze dyszy poniżej ~250°C poliwęglan w ogóle nie będzie się poprawnie wytłaczał – wydruk praktycznie się nie uformuje lub będzie bardzo słaby i porowaty. Nawet jeśli uda się go jakoś wydrukować, warstwy nie zespawają się i model popęka przy lekkim ucisku. Niedogrzany PC zatka też dyszę, ponieważ ten materiał potrzebuje dużo ciepła, by płynąć – hotend może nie dać rady utrzymać przepływu i filament utknie.
Zbyt wysoka temperatura: Przesadne zwiększenie temperatury (powyżej zaleceń producenta, np. 300+°C) może skutkować rozkładem poliwęglanu. Zobaczysz wtedy dymienie, czarne cząstki w wydruku, a filament staje się jeszcze bardziej lepki. Taka sytuacja często kończy się poważnym zatkaniem dyszy i koniecznością czyszczenia lub wymiany elementów hotendu. Już przy umiarkowanie za wysokiej temperaturze (np. drukujesz PC w 280°C, choć producent zaleca 260°C) zauważysz wzmożone nitkowanie i smugi na modelu od wyciekającego plastiku.
Niewystarczająca temperatura stołu/otoczenia: To częsta przyczyna niepowodzeń z PC – jeśli stół jest za chłodny (np. 60°C), model odspoi się i powypacza już w początkowych warstwach. Również drukując w otwartej drukarce, nawet przy gorącym stole, krawędzie mogą pękać, gdy tylko odsuną się od strefy grzania stołu. Dlatego przy PC kluczowe jest utrzymanie ~100°C na całym przekroju wydruku aż do zakończenia – bez tego poliwęglan niestety jest bardzo kapryśny.

FAQ – Najczęstsze pytania o temperatury druku 3D

Jaka jest optymalna temperatura druku PLA?

Optymalna temperatura dyszy dla PLA to około 200°C, a temperatura stołu około 50–60°C. Dokładne wartości mogą się różnić w zależności od producenta filamentu – zawsze sprawdź zalecenia na opakowaniu.

Czy potrzebny jest podgrzewany stół do PLA?

Nie zawsze. PLA generalnie nie wymaga podgrzewanego stołu – można go drukować na zimnej powierzchni (np. taśma malarska). Jednak podgrzanie stołu do ~60°C pomaga zapobiec odklejaniu się pierwszej warstwy, zwłaszcza przy większych wydrukach.

Czy można drukować ABS bez podgrzewanego stołu?

Nie zaleca się. ABS wymaga temperatury stołu około 90–100°C, inaczej wydruk niemal na pewno się odklei i powypacza. Bez gorącego stołu i osłoniętego środowiska druk z ABS jest bardzo trudny, ponieważ materiał szybko się kurczy przy stygnięciu.

Dlaczego wydruki z ABS/ASA się rozwarstwiają?

Przyczyną jest zbyt niska temperatura druku lub chłodne otoczenie. Jeśli dysza nie dogrzewa filamentu (poniżej ok. 230°C dla ABS/ASA) lub drukarka stoi w przeciągu, kolejne warstwy nie łączą się dobrze i model pęka wzdłuż warstw. Rozwiązaniem jest zwiększenie temperatury oraz druk w zamkniętej komorze, by utrzymać ciepło.

Jak zapobiec wypaczaniu się (warpingu) wydruków?

Użyj podgrzewanego stołu i komory. Wypaczanie (podwijanie rogów) występuje głównie przy materiałach jak ABS, ASA, Nylon czy PC. Pomaga utrzymanie stołu w wysokiej temperaturze, druk w zamkniętej obudowie, a także stosowanie brimów lub raftu i kleju na platformie dla lepszej adhezji. Ważne jest też unikanie nadmiernego chłodzenia wydruku.

Dlaczego filament tworzy „nitki” podczas druku?

Nitkowanie (powstawanie cienkich włosków) pojawia się, gdy filament jest zbyt rzadki lub retrakcja jest niewystarczająca. Najczęściej problem tkwi w zbyt wysokiej temperaturze dyszy – filament ciągle wycieka podczas ruchów jałowych głowicy. Rozwiązaniem jest obniżenie temperatury lub dopracowanie retrakcji (długości i prędkości cofania filamentu).

Które filamenty wymagają zamkniętej komory drukarki?

Filamenty o dużym skurczu termicznym, takie jak ABS, ASA, HIPS, Nylon czy PC, najlepiej drukować w zamkniętej, ogrzewanej komorze. Utrzymanie wysokiej temperatury otoczenia zapobiega ich wypaczaniu i pękaniu warstw. PLA i PETG nie wymagają komory (choć stała temperatura otoczenia nigdy nie zaszkodzi).

Jak poprawić przyczepność wydruku do stołu?

Zapewnij czystą i odpowiednio przygotowaną powierzchnię. Dostosuj temperaturę stołu do materiału (np. 60°C dla PLA, ~100°C dla ABS). Użyj też środków zwiększających adhezję: klej w sztyfcie, spray adhezyjny lub specjalne nakładki (np. PEI, BuildTak). Dodatkowo brim lub raft pod model zwiększa powierzchnię kontaktu i pomaga utrzymać wydruk przyklejony.